Türkiye’de Cinsiyet Belirleme Merkezleri ve Yasal Süreç

Türkiye’de Cinsiyet Belirleme Merkezleri ve Yasal Süreç

Cinsiyet belirleme, genetik tanı tekniklerinin gelişmesiyle birlikte giderek daha çok konuşulan bir konu hâline geldi. Özellikle Tüp Bebek tedavisi sırasında embriyoların genetik olarak incelenmesi sayesinde bebeğin cinsiyeti belirlenebiliyor. Ancak bu durum bazı etik ve yasal sorunları da beraberinde getiriyor.

Türkiye’de bu konu oldukça dikkatli biçimde ele alınmakta. Her ne kadar teknik olarak mümkün olsa da, sadece erkek ya da kız çocuk isteğine bağlı olarak cinsiyet seçimi yapılması yasaktır. Peki, bu işlemler hangi durumlarda yasal olarak yapılabilir? Hangi merkezler bu konuda hizmet verir? Detaylar yazının devamında…

Tüp Bebek ile Cinsiyet Belirleme Mümkün mü? Türkiye ‘de Uygulamalar

Türkiye’de Cinsiyet Belirleme Yasal mı?

Türkiye’de Tüp Bebek uygulamaları, Üremeye Yardımcı Tedavi Yönetmeliği ile düzenlenir. Bu yönetmeliğe göre:

• Cinsiyet belirleme işlemi sadece genetik hastalık riski varsa yapılabilir.

• Sadece cinsiyet tercihi için yapılan uygulamalar kesinlikle yasaktır.

Yani çiftlerin “erkek çocuk istiyoruz” ya da “sadece kız çocuk olsun” gibi nedenlerle cinsiyet seçimi yaptırmaları mümkün değildir.

Yasal Olarak Cinsiyet Belirleme Yapılabilecek Durumlar:

• Kalıtsal cinsiyete bağlı hastalık taşıyıcılığı (örn: Hemofili, Duchenne Musküler Distrofi)

• Ailede ölümcül genetik geçişli hastalık geçmişi

• Tek çocukta sağlıklı cinsiyeti tercih etmek için tıbbi gerekçe olması

Türkiye’de Cinsiyet Belirleme Yapan Merkezler

Türkiye’de bazı özel Tüp Bebek merkezleri, Preimplantasyon Genetik Tanı (PGT) hizmeti sunmaktadır. PGT, embriyoların genetik olarak incelenmesini ve cinsiyetin belirlenmesini sağlayabilir. Ancak bu merkezler, yalnızca yukarıda belirtilen yasal gerekçeler doğrultusunda işlem yapabilirler.

PGT Uygulaması Yapan Bazı Merkezler:

Not: Bu merkezlerde cinsiyet belirleme hizmeti yalnızca genetik hastalık şüphesi varsa uygulanmaktadır.

Preimplantasyon Genetik Tanı (PGT) Nedir?

PGT, Tüp Bebek tedavisi sırasında oluşan embriyolardan alınan birkaç hücrenin genetik olarak incelenmesi işlemidir. Bu işlemle:

• Embriyonun cinsiyeti öğrenilebilir.

• Genetik hastalıklar tespit edilebilir.

• Sağlıklı ve uygun embriyolar seçilebilir.

Ancak bu işlem yüksek maliyetlidir ve her hasta için önerilmez. Ayrıca etik sınırlamalar nedeniyle her merkezde uygulanmaz.

Cinsiyet Belirleme Yurt Dışında Serbest mi?

Bazı ülkelerde cinsiyet belirleme daha esnek kurallarla yapılabilmektedir:

Etik Tartışmalar

Cinsiyet belirleme konusu sadece yasal değil, aynı zamanda etik açıdan da tartışmalıdır. En çok eleştirilen noktalar şunlardır:

• Toplumda cinsiyet dengesini bozabilir.

• Kadın veya erkek çocuk tercihi sosyal baskılarla şekillenebilir.

• Embriyo seçimi ahlaki ve dini açıdan eleştirilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu konuda “kişisel tercih dışında cinsiyet seçiminin yapılmaması gerektiğini” vurgular.

Türkiye’de İşlem Süreci ve Koşullar

Eğer bir çift genetik hastalık taşıyıcısıysa ve cinsiyet belirleme gerekiyorsa:

1. Genetik danışmanlık alınır.

2. Tüp Bebek tedavisine başlanır.

3. Embriyolara PGT uygulanır.

4. Uygun cinsiyet ve genetik açıdan sağlıklı embriyo seçilerek transfer edilir.

Süreç yaklaşık 1,5 ay sürebilir ve ek maliyet gerektirir.

Cinsiyet Belirleme İşlemi Ne Kadar Sürer?

Toplam süre genellikle 4-5 haftadır.

Cinsiyet Belirlemede Kullanılan Diğer Yöntemler

Türkiye’de yalnızca PGT (Preimplantasyon Genetik Tanı) yasal olarak uygulanabilirken, bazı kişiler bilimsel olmayan yöntemlere de başvurabilmektedir. Ancak bu yöntemlerin etkinliği düşüktür ve tıbben önerilmez.

Bilimsel Olmayan Yöntemler:

• Shettles Yöntemi: İlişki zamanlamasına göre cinsiyet belirleme.

• Whelan Yöntemi: Hormon dalgalanmalarına göre ilişki tarihi ayarlama.

• Beslenme Yöntemleri: Diyetle cinsiyet ihtimali değiştirme iddiaları.

Bu yöntemlerin hiçbiri bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

Ailelerin En Çok Sorduğu Sorulara Cevaplar

Cinsiyet Tercihi Kültürel Etkilerle mi Şekilleniyor?

Evet. Erkek çocuk tercihinin yaygın olduğu kültürlerde bu tür işlemlere olan ilgi artmaktadır. Bu özellikle kırsal kesimlerde ve ataerkil toplum yapısında dikkat çeker.

Sağlıklı Bir Çocuk İçin Cinsiyet Belirleme Gerekli mi?

Hayır. Ancak bazı genetik hastalıklar sadece belirli cinsiyette görülür. Bu gibi durumlarda cinsiyet belirleme tıbbi gereklilik olabilir.

Uzman Tavsiyeleri

• Genetik Danışmanlık Alın: Riskleri öğrenin, bilinçli karar verin.

• Etik Kurallara Saygılı Olun: Sadece tıbbi zorunluluk varsa bu işlemi düşünün.

• Yanıltıcı Bilgilerden Uzak Durun: Bilimsel dayanağı olmayan içeriklerden kaçının.

Gelecekte Türkiye’de Cinsiyet Belirleme Yasallaşır mı?

Bu, hem etik hem de sosyal denge açısından karmaşık bir konu.
Uzmanlar, cinsiyet dengesinin bozulabileceğini, bu nedenle yasaların gevşetilmemesi gerektiğini belirtmektedir.

Türkiye’de cinsiyet belirleme sadece tıbbi nedenlerle mümkündür. Tüp Bebek teknolojileri bunu teknik olarak mümkün kılsa da, etik ve yasal sınırlar vardır. Doğru bilgi, uzman desteği ve yasalara bağlı kalmak, bu hassas konuda en güvenli yoldur.

Sıkça Sorulan Sorular